عوامل و ريشه هاي فساد مختلف است . برخي ريشهء فرهنگي دارد, برخي ريشه در فقر و غنا دارد وبرخي ريشه سياسي دارد ممكن است چند عامل موجب فساد در جامعه بشود. درباره هر كدام مقداري بحث مي كنيم :
1- فقدان بينش صحيح سياسي ـ اجتماعي .
بي اطلاعي از ماهيت و اهداف واقعي جريان هاي موجود در جامعه و اكتفا كردن به مسموعات و شايعاتِ رايج وتحت تأثير شعارهاي ميان تهي قرار گرفتن , يكي از عوامل فساد در جامعه است .
چه بسا جواناني كه چشم و گوش بسته تحت تأثير جريان هاي خطرناك قرار مي گيرند, در حالي كه هيچ اطلاع صحيحي از واقعيت قضايا ندارند. ناآگاهي دردي است بزرگ و در شمار بزرگ ترين دردهاي بشريت است كه مايه تباهي همه امور, از جمله تباهي حيات ابدي آدمي است . بسياري از لغزش ها, انحرافات و دشمني ها ميوه هاي گنديده اي هستند كه از درخت پر آفت ناآگاهي و بي بصيرتي مي رويند. چند روايت در اين زمينه ذكر مي شود:«الجهل داءٌ و عياء; الجهل أدوأ الداء; الجهل فساد كل أمر; الجهل يفسد المعاد; جهل و ناآگاهى دردى است سخت ترين و بدترين دردها است و موجب فساد هر چيزى مى باشد و باعث عذاب آخرت مى شود».(غررالحكم)
بي اطلاعي از نفوذ فرهنگ ها و مكاتب بيگانه كه از كانال هاي مختلف علمي به نهان خانه انديشه و اعتقاد افراد,سيَلان و سريان مي يابد, خواسته يا ناخواسته انسان تحت تأثير آن ها قرار مي گيرد. چه بسا به خاطر بي اطلاعي ,انحرافات فكري بزرگي در عقيده و بينش اسلامي مردم پديد آيد و مفاسد بزرگ اجتماعي و بزه كاري هاي فرواني ازبيگانه , به جامعه و افراد آن القا كند.
بي اطلاعي و جهل باعث بازيچه شدن دست جاه طلبان فاسد و منافقان زيرك مي شود.
ناآگاهي و بي اطلاعي باعث شيوع خرافات و رسومات غلط در قالب هاي مقدّس مآبانه مي شود.
بي خبري و ناآگاهي سبب نفوذ و جاذبه يافتن شعارهاي عوام فريبانه و دروغين خيانت پيشگان و سياست بازان مي گردد.
بي خبري و ناآگاهي مردم سبب مي شود انديشه ها و مكتب هاي بيگانه , با عظمت و پر جاذبه قلمداد شود ومعارف و انديشه هاي بلند ديني , كم ارج به نظر آيد.
بي خبري و ناآگاهي مردم باعث مي شود امام حسين (ع)كشته شود و امام علي (ع)مظلومانه تنها و بي ياور گرددو وقتي آنان از دست رفتند, مردم به هوش آيند, در حالي كه كار از كار گذشته است .
شيطنت ها و مكر و نيرنگ هاي امثال عمرو عاص و معاويه در فروپاشي حكومت علي (ع)به واسطه ناآگاهي مردم صورت گرفت .
شخصيت هاي فاسد يك جامعه براي اين كه خوب به مطامع خود نايل گردند, دو كار مي كنند: از طرفي هوس هاو غرائز نفساني مردم را تحريك مي كنند تا مردم همانند آنان شوند و همدل و همراه آنان گردند و از طرف ديگر بامشغول ساختن مردم به مسائل سطحي و كم اهميّت , در تخدير و غفلت و بي خبري مردم مي كوشند و مسير صحيح وحقيقي را عوض مي كنند.(غلامعلي نعيم آبادي , آسيب شناسي خواص)
2- فقر و نداري :
يكي از عوامل مهم بزهكاري ها و مفاسد اجتماعي , فقر مردم است . مشكلات اقتصادي علّت عمده آسيب هاي اجتماعي است . بعضي از جامعه شناسان با مطالعاتي كه انجام داده اند, منشأ عمده انحرافات اجتماعي در سطح پايين جامعه را در عوامل اقتصادي اعلام كرده اند و در تبيين علل پيدايش بزهكاري جرم و الكليسم و روسپيگري وامراض رواني , بيش تر به عوامل اقتصادي اشاره كرده اند.(دكتر محمد حسين فرجاد, آسيب شناسي اجتماعي)
بديهي است كه جوان و نوجواني كه در خانه اي پر از كمبود و فقر بزرگ مي شود, براي فرار از آن خانه لحظه شماري مي كند و خود را به آب و آتش مي زند. چون موقع ازدواج اش مي رسد, نه هزينه ازدواج را دارد و نه خانه ومحل زندگي , كه خواه ناخواه به دنبال مفاسد اجتماعي مي رود يا به دزدي و چپاول مال مردم دست مي زند يا به موادمخدّر رو مي آورد. از رسول گرامي اسلام (ص)نقل شده است : «كاد الفقر ان يكون كفرا; نزديك است كه فقر انسان رابه كفر بكشاند».
البته بايد بگوييم فقر تنها عامل و علّت انحرافات اجتماعي نيست , بلكه مي تواند يكي از عوامل مؤثر باشد.
3- غنا و ثروت اندروزي :
يكي از عوامل مهم مفاسد اجتماعي در سطح بالاي جامعه , غنا و توانمندي اقتصادي است . بيش تر انحرافات جنسي و اعتياد به الكل و مشروبات و مواد مخدّر, ناشي از استغنا و ثروتمندي است , قرآن نيز اين حقيقت را بيان كرده است : «كلاّ انّ الانسان ليطغى أن رآه استغنى ; انسان وقتى خود را مستغنى ببيند, طغيان مى كند».(علق (96)آيه 6)

در خبری که خبرگزاری مهر منتشر کرد مشاور استاندار تهران اشاره کرده است که یک سوم از زنان مطلقه ۹ ماه پس از جدایی دچار فساد اخلاقی و پرونده اخلاقی میشوند. ایشان ضمن تاکید بر بنیان خانواده باز توضیح داده اند افزایش طلاق نگرانی هایی را برانگیخته است. در این زمینه باید به دو مسئله مهم اشاره کرد:

اول- متأسفانه ایشان هیچ توضیح و تعریف مشخصی از واژه “فساد اخلاقی” ارائه نکرده اند. در شریعت اسلام شیعی برقراری رابطه جنسی میان دو نفر - به شرط رضایت طرفین- شرایط آسانی دارد و بندرت ممکن است رابطه ای غیرشرعی تلقی شود. این شرایط آن قدر آسان است که حتی شروع رابطه کاملا به خطبه خواندن عربی هم محدود نشده و حتی “یک اشاره” ولو به صورت پلک زدن برای قبول رابطه و “شرعی شدن” آن کافی است. بنای اسلام شیعی بر آسان گرفتن شرایط “شرعی شدن” رابطه است و بخصوص در مورد روابط جنسی هیچگونه سخت گیری صورت نمیگیرد. اما بسیارند افرادی که خود را نماینده شریعت و سخنگوی وی اعلام کرده و با اعمال نظر “غیرشرعی” روابط عاطفی- جنسی افراد را به نظر خود غیرشرعی و فاسد اعلام میکنند. قابل توجه است که در فرهنگ شیعی سخت گیری در مورد محدود کردن روابط شرعی زن و مرد بر اساس سلیقه شخصی به شخصیتی به نام “عمر” منسوب می شده است (در اینجا ما به حقیقت تاریخی این شخص که مورد احترام کثیری از مسلمانان است و ما هم قصد اهانت به ایشان را نداریم کاری نداریم و تنها به شخصیت ساخته و پرداخته در فرهنگ شیعی به این نام اشاره میکنیم). ظاهراً ایشان اقدام به محدود کردن قسمتی از روابط جنسی که قبل از این شرعی محسوب می شد پرداخته و آن را حرام اعلام میکند که کاملا با فرهنگ و اسلام شیعی در تضاد است  و روایات مختلفی از ائمه در رد فرهنگ اعمال سلیقه شخصی برای محدود کردن روابط افراد وجود دارد. در واقع افراط در اعمال محدودیت و “فساد انگاری” روابطی که لزوماً غیرشرعی نیستند را میتوان نوعی “عمریسم” یا ” نئو عمریسم” نامید. متأسفانه امروزه شاهد آنیم که مجموعه نیروهایی که آن را “سنت” می نامیم آنچنان به بسط قدرت خود در جامعه پرداخته اند که گاهی  حتی خود روحانیت نیز “شجاعت” و “توانایی” دفاع از مفاهیم حقیقی شیعی را در خود نمی بیند! وضع به گونه ای شده است که مفاهیم کهنه مسیحیت قرون وسطی و ادعاهای فمینیست ها و استالینیست ها محور اساسی درک مبهم و سردرگم جامعه از روابط عاطفی جنسی را تشکیل داده است و روحانیت “از ترس آبرویش” تنها به نظاره این وضع اکتفا کرده است!

دوم- قوانین فعلی و مهمتر از آن نحوه اجرای قوانین مربوط به ازدواج بصورت اساسی ضد شرع بوده و استعداد و پتانسیل بالایی برای شروع و ادامه تنش در روابط عاطفی- زن و مرد را دارد. امکان شکایات متعدد و طولانی شدن روند رسیدگی به ادعاهای متعدد و طولانی شدن اختلاف بین زن و مرد حاصل قوانین فعلی است که از بنیان با روح شریعت اسلام در تعارض است و میتوان آن را با صفت “ضداسلامی” یاد کرد. از جمله ثبت مهریه های مجازی توسط نمایندگان قوه قضائیه در دفترخانه ها که جایی در شریعت اسلامی ندارد و چیزی نیست جز سنت های غیراسلامی که خود را به نام اسلام و سنت  اسلامی جا زده اند! بنابر این از سیاستمداران و سیاستگذران جامعه تقاضا میشود قبل از چسباندن  انگ “کهنگی” و “بی اعتباری” بر همین شریعت ۱۴۰۰ساله، به اصلاح درک شخصی شان از مفاهیم ساده و انعطاف پذیر آن بپردازند و با رعایت همین شریعت به اصطلاح قدیمی امکان سر و سامان دادن بهتر روابط عاطفی- جنسی سالم و همچنین “تحکیم بنیاد خانواده” را فراهم سازند.